okolicetorunia - Gmina Łubianka

Łubianka

19 km. na płn.-zach. od Torunia

Miejscowość wymieniona jest w 1414 r. w krzyżackiej „Księdze Strat” jako wieś czynszowa Luba, w komturstwie toruńskim. W 1434 r. wielki mistrz Paweł von Russdorf przekazał ją na własność Nowemu Miastu Toruniowi.


Dwór z 1856 r. (aktualnie Urząd Gminy)	Część zabudowy dawnego folwarku W 1549 r. kamlarnia miejska Torunia wydzierżawiła wieś Hansowi Schaferowi. W 1571 r. Łubiankę wraz z kilkoma innymi wioskami przejął od miasta Feliks Fink, starosta działdowski na prawie zastawu. W okresie od XVII – XVIII w. miejscowość systematycznie wydzierżawiana była przez Toruń zwykle na kilkanaście lat, m.in. Janeczkowiczowi, Schulzowi i Mlekickiej. W 1773 r. wieś miała 17 mieszkańców a w 1820 r. 28 mieszkańców w 3 domach mieszkalnych. Od 1838 r. dzierżawcą folwarku był Friedrich Lambeck, do którego ależał również Zamek Bierzgłowski. Po Lambecku dzierżawiła go rodzina Mischke. Następnie od 1846 r. drogą koligacji rodzinnych, dzierżawa przeszła do Gustawa Adolfa Strubinga, po którego śmierci folwark odziedziczył jego syn, Carl Friedrich Strubing. Od 1903 r. właścicielem wsi była Pruska Komisja Osiedleńcza, która przeprowadziła jej parcelację. W 1907 r., dotąd autonomiczna, wieś Koryta została przyłączona do Łubianki. W tym samym roku utworzono gminę Łubianka. We wsi znajduje się dwór z 1856 r., w którym aktualnie znajduje się Urząd Gminy Łubianka, część zabudowy dawnego folwarku z końca XIX w., zajazd z początku XX w., budynek stacji kolejowej z początku XX w., młyn murowany z początku XX w.
Młyn Budynek dawnej stacji kolejowej
Dawny zajazd (obecnie dom mieszkalny)	Kapliczka przydrożna (we wsi Koryta włączonej do Łubianki w 1907 r.)

Bierzgłowo
21 km. na płn.-zach. od Torunia

Udokumentowana jako osada rycerska (1232 r.) - wieś należącą do Zamku Bierzgłowskiego. Od 1415 r. była wsią czynszową komturii toruńskiej. W 1520 r. król Zygmunt Stary przekazał wieś na własność Toruniowi. W czasie wojen szwedzkich, w XVII w. wieś została znacznie zniszczona i wyludniona.

Drewniana dzwonnica z 1769 r.

Kościół gotycki murowany z początku XIV wieku.

Kapliczka przydrożna

Wiatrak kożlak z końca XIX w.

Biskupice
20 km. na płn.-zach. od Torunia

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w 1251 roku pod nazwą Arnoldsdorf, jako własność kanoników kapituły chełmińskiej i ponad 500 lat (do I rozbioru Polski w 1772 r. ) pozostawała pod zarządem osób duchownych. Nazwa Biskupicze pojawiła się w połowie XVI wieku, a od około połowy XVIII wieku używano już nazwy współczesnej.


Kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny zbudowany w latach 1750-1764		Budynek szkoły

Brąchnowo
20 km. na płn.-zach. od Torunia

Wieś znana od 1423 roku, kiedy zwana była Grose Frangenaw. W 1490 roku pojawia się nazwa Brąknowo i była własnością toruńskiego burmistrza Heinricha Krigera. Od 1542 roku właścicielami części wsi byli Brąchnowscy. W 1623 roku wieś wykupili jezuici. Po pierwszym rozbiorze Polski i konfiskacie dóbr kościelnych władze pruskie zaczęły osadzać w Brąchnowie osadników. Spodziewanych efektów akcja kolonizacyjna nie przyniosła - w 1921 roku większość mieszkańców wsi stanowili Polacy.

Budynek dawnej szkoły

Kapliczka przydrożna (1947 r.)

Dębiny

22 km. na płn.-zach. od Torunia

Odsada Unter den Eichen (Pod Dębami) wymieniona została po raz pierwszy w 1748 r. Od roku 1776 zaczęto używać nazwę Dębiny. Do roku 1851 Dębiny należały do majątku Przeczno; w tymże roku folwark liczący 22 łany chełmińskie odkupił od właściciela Przeczna jego zięć Izydor von Goetzendorf. Wtedy to uznano folwark Dębiny za samodzielny majątek szlachecki. W 1861 r. majątek nabył Johann Bolt, potem jego następcy.

Pozostałość dworu z końca XIX w.

Od 1865 r. w aktach historycznych Dębiny zapisane są jako dobra w powiecie toruńskim nad bitym traktem toruńsko–chełmińskim, należące do parafii Przeczno, ze szkołą w Nawrze i pocztą w Unisławiu.
Od 1881 r. pojawiła się już nowa, niemiecka nazwamajątku – Eichenau.W 1897 r. majątek nabył Kazimierz Skorzewski i jego małżonka Izabela z domu Szczaniecka. W 1905 r. władze zakupiły ziemię w Dębinach pod budowę kolei, przedłużenie odcinka Toruń Północny – Czarnowo. Zaraz po wybuchu II wojny św. i wkroczeniu Niemców właściciel folwarku został eksmitowany ze swej nieruchomości, a majątek przejęła Rzesza Niemiecka. Po zakończeniu wojny ziemie przejął Skarb Państwa Polskiego.

Dawna kołodziejnia ze stolarnią z końca XIX w.

Kapliczka przydrożna

Leszcz

16 km. na płn.-zach. od Torunia

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z dokumentu pomiaru Morczyn w 1285 roku. Ziemia w Leszczu dzieliła się na działy, które sprzedawano i odkupowano oraz dziedziczono przez cały XV, XVII i XVIII wiek. Wieś w połowie XVII wieku stała się własnością Torunia, który zbudował tu browar i zaczął wydawać majętność w dzierżawę lub administrację. W 1773 roku do leszcza zaliczono znajdujący się w Chorabiu folwark pomocniczy. W 1796 roku dzierżawa przekształciła się we własność prywatną Henryka Wendta, która przez XIX wiek przechodziła w ręce kolejnych właścicieli by w 1892 roku stać się własnością Wilhelma Kluga z Pigży. Po zakończeniu II wojny światowej majątek w Leszczu został zajęty Przez Skarb Państwa Polskiego, a następnie rozparcelowany.

Kapliczka przydrożna

Pigża

16 km. na płn.-zach. od Torunia

Dwór

Gorzelnia

Wieś wzmiankowana w 1231 roku przez mistrza krajowego krzyżackiego Hermana Balka jako siedziba rycerza Pipina.

W 1242 roku wieś została przekazana przez legata papieskiego Wilhelma z Modeny jako uposażenie szpitala św. Ducha w Toruniu.

Wielki mistrz krzyżacki Michał von Kuchmeister przekazał ją w 1415 roku benedyktynkom toruńskim. do których należała w roku 1570 i 1667.

Po likwidacji klasztoru wieś była wydzierżawiana. W roku 1786 dzierżawcą był Johann Kallien. Od 1851 roku należała do rodziny Sommer a od 1882 roku do końca II wojny światowej do rodziny Klug. W latach 30. majątek został częściowo odparcelowany.

Do końca wojny posiadał też własną gorzelnię. Po 1945 r. wszystko zabrał Skarb Państwa Polskiego, a na terenie dawnego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. We wsi znajduje się dwór murowany z początku XX w. zbudowany dla Wilhelma Klug.

Przeczno

21 km. na płn.-zach. od Torunia

Wieś wzmiankowana była w 1251 r. jako należąca do komturstwa bierzgłowskiego. Od 1257 r. w posiadaniu biskupów chełmińskich, w XV w. benedyktynek toruńskich. Od 1520 r. własność szlachecka, m.in. w 1789 r. Znanieckiego. W latach zaborów Przeczno znajdowało się w rękach pruskich, a w okresie międzywojennym właścicielkami były Anna Dziewulska, a następnie Anna Chlibkiewicz. Badania archeologiczne potwierdzają zamieszkanie terenów wokół Przeczna już 2-3 tysięce lat p.n.e..

Kościół gotycki pw. Podwyższenia Krzyża Świętego wybudowany w I połowie XIV wieku z kamienia polnego i odnowiony w XVIII w.

Kapliczka św. Rozalii znajdująca się w lesie (ok. 1,5 km. na zachód od drogi Toruń-Chełmno).

Kapliczka przydrożna

Warszewice

23 km. na płn.-zach. od Torunia

Najstarsza wzmianka o tej miejscowości zwanej wówczas Wars, pochodzi z roku 1222 i znajduje się w tzw. „dokumencie łowickim”; jednak prace archeologów wskazują na starszy rodowód tej miejscowości. Z roku 1289 znana jest wzmianka informująca o „allodium” rycerza Heinricha von Cegenberga. Wskazuje ona na to, że jest ono położone na terenie dzisiejszych Warszewic. Obecna nazwa wsi znana jest od roku 1622.

W 1850 roku majątek kupił Alfred Zawisza Czarny i niebawem po nabyciu posiadłości, w miejscu starego, poprzedniego dworu, rozpoczął budowę nowego. Po drugiej wojnie światowej majątek przejął Skarb Państwa Polskiego. Część majątku rozparcelowano. W centralnej części dworu w 1950 roku utworzono szkołę podstawową, a boczne skrzydła przebudowano na mieszkania.

Wybcz

25 km. na płn.-zach. od Torunia

Nazwa wsi pojawia się po raz pierwszy w 1364 r. Była wówczas w posiadaniu braci Piotra i Tylmanna von Soest z Torunia. Do 1416 r. majątek Wybcz należał do komturstwa w Zamku Bierzgłowskim, a następnie do prokuratora krzyżackiego. W 1457 r. torunianin Hermann Pape dostał dobra w zastaw od wojewody chełmińskiego. W 1520 r. król Zygmunt I Stary nadał wieś Wybcz miastu Toruniowi w zamian za zamek w Świeciu, a w 1534 r. miasto zastawiło majątek Karolowi Wypczyńskiemu (von Weypitz). W 1543 r. król zatwierdził temuż użytkowanie wsi dożywotnio, po jego śmierci rada miasta Torunia pozostawiła majątek rodzeństwu von Weypitz na dalsze 3 lata. W ciagu XVII w. Toruń wielokrotnie dzierżawił wieś patrycjatowi toruńskiemu, np. w latach 1694-95 Jakubowi Gieringowi, w latach 1696-99 Bogusławowi Ernst von Denhoff. W 1765 r. Wybcz przeszedł w ręce Albrechta Dobrskiego. Od 1810 r. dobra posiadała rodzina von Parpart.

Pałac

Kapliczka przydrożna

We wsi znajduje się zabytkowy pałac w stylu eklektycznym i 4,5 ha. park krajobrazowy z drugiej połowy XIX wieku.
Budowę pałacu w Wybczu rozpoczął właściciel dóbr Carl Parpat już około 1854 roku. Prace jednak wstrzymano w związku z koniecznością odbudowy częściowo zniszczonych w pożarze budynkówfolwarcznych. W roku 1858 wznowiono budowę pałacu, która potrwała do 1861 roku. W 1921 r. właścicielami parku i ziemi byli Jan Borczyński i jego żona Wiktoria, po nich Czesław Borczyński; natomiast dwór nadal był w posiadaniu rodziny Parpartów. Dwór od 1924 roku pozostawałniezamieszkały, w związku z tym uległ częściowej dewastacji. Po wojnie - zrujnowany i opuszczony zaadaptowano na Szkołę Podstawową.

Wybczyk

26 km. na płn.-zach. od Torunia

Dwór z 1898 r.

Nazwa folwarku pojawiła się dopiero w 1806 roku, ale formalnie wieś wyodrębniona została z Wybcza w roku 1896. Dwa lata później właściciel Wybczyka Edwin Parpart zbudował istniejący do dzisiaj dwór i budynki gospodarcze. W wyniku parcelacji majątku, przeprowadzonej w 1937 roku, ówczesnemu właścicielowi Horstowi Parpatowi pozostał jedynie Wybcz. Do wybuchu II wojny światowej wieś nosiła nazwę Wypczyk. Po zakończeniu wojny majątek powrócił do przedwojennych właścicieli (Przywieczerskich). Zachowała się stacja kolejowa z 1912 r nieistniejącej, od roku 1992 linii kolejowej Toruń Wschodni–Chełmno.

Kapliczka przydrożna

Stacja kolejowa

Zamek Bierzgłowski

17 km. na płn.-zach. od Torunia

Wzmiankowany w 1242 r. jako gród krzyżacki, wzniesiony prawdopodobnie na miejscu grodu należącego do pruskiego rycerza Pipina, zdobytego przez Krzyżaków w 1232 r. Drewniane obwarowania zniszczone zostały w 1242 r. przez najazd plemion pruskich i Pomorzan pod wodzą księcia pomorskiego Świętopełka oraz w 1264 r. przez Litwinów.

Brama główna	Gotycki zamek krzyżacki wzniesiony w latach 1270-1305 w miejscu wcześniejszego grodu zniszczonego przez Litwinów (1263). Jedna z najstarszych obronnych budowli krzyżackich. Siedziba komturów zakonnych. Wielokrotnie niszczony i odbudowywany. W 1410 i w czasie wojny 30-letniej znajdował się w rękach polskich. Od roku 1520 własność Torunia. Zniszczony w czasie walk między konfederatami barskimi a mieszczanami w 1769 roku. Pod koniec XIX wieku rozpoczęto prace remontowo-budowlane. Kontynuowała je Kuria Biskupia Diecezji Chełmińskiej, która w 1929 roku przejęła zamek. Po drugiej wojnie światowej mieścił się tutaj dom opieki społecznej. Od 1992 roku właścicielem zamku jest Diecezja Toruńska. Zamek składał się z zamku głównego wzniesionego na planie czworoboku z dwoma prostopadłymi do siebie skrzydłami pd. i zach. oraz z przedzamcza. Zamek właściwy, zbudowany na planie nieregularnego czworoboku, oddzielały od przedzamcza podwójne mury i szeroka mokra fosa. W skrzydle północno-zachodnim zamku znajdował się kapitularz i refektarz, a w skrzydle południowo-zachodnim budynek mieszkalny komtura i rycerzy zakonnych. Stronę pn. i wsch. zamykał mur obwodowy, który w 2/3 zbudowany był z głazów narzutowych a w wyższych partiach z cegły. W murze północno-zachodnim brama wjazdowa z przedzamcza z zachowanym pięknym portalem ostrołukowym z około 1305 roku. Przedzamcze otaczały mury, a od północy i wschodu również fosy z mostem prowadzącym do wieży bramnej. Przedzamcze od zamku oddzielała mokra fosa. Wieża bramna prowadząca na przedzamcze w dolnych partiach o układzie gotyckim z XIV wieku w górnych z około 1860 roku. Główne elementy zamku są zachowane w niezmienionej formie. Zachował się między innymi przebudowany zamek górny oraz brama wjazdowa z portalem a także fragmenty murów przedzamcza z wieżą bramną. Obok zamku - park krajobrazowy z 25 gatunkami drzew (m.in, 150 - letni żywotnik, cisy, daglezje) pochodzący z początku XIX wieku.
Północne zabudowania przedzamcza z główną bramą
Skrzydło południowe i fosa
Późniejsza zabudowa zachodniej części przedzamcza