okolicetorunia - Gmina Chełmża

Chełmża
23 km na płn. od Torunia

Jedno z najstarszych miast ziemi chełmińskiej. Usytuowane na lekkim wzniesieniu nad jeziorem Chełmżyńskim, zachowało średniowieczne regularne rozplanowanie o zarysie owalnym, z prostokątnym rynkiem pośrodku.

Rynek w Chełmży to centralny punkt tego niewielkiego miasta. Mimo, że miasto ma ponad 750 letnią historię istnienia, zabytkowe kamieniczki rynku pochodzą z końca XIX i z początku XX wieku. Do najciekawszych należą: dom Johanna Wernera, dom kupca A. Laube, czy też kamienica Adolfa Botta z pocz. XX w. Obecnie rynek to wybrukowany plac jakich wiele w polskich miasteczkach.

Dawny kościół katedralny Świętej Trójcy. Wznoszony etapami od 1251 do II ćw. XIV w.

Kościół filialny pod wezwaniem św. Mikołaja. Najstarszy kościół z cegły w Chełmży z 1248 r.

Ulice: Chełmińska, Sądowa, Rynek

Dworzec PKP w stylu neogotyckim. Budowa dworca została rozpoczęta w 1899 r.

Ratusz w Chełmży – powstał w miejscu stojącej tam kamienicy w 1897 r.

Wieża ciśnień - pierwsza tego rodzaju konstrukcją miejska na Pomorzu. Wybudowana ok. 1900 - 1901 r. w stylu neogotyckim.

Bielczyny
27 km na płn. od Torunia

Po raz pierwszy gród bielczyński wzmiankowano w 1222 r. w dokumencie księcia mazowieckiego Konrada przekazującym dobra w Ziemi Chełmińskiej biskupowi Chrystianowi. W 1251 r. gród był już własnością biskupów chełmińskich.

W latach 1253-1257 w miejscowej pustelni przebywała Juta von Sangerhausen, późniejsza błogosławiona i patronka Prus Królewskich. W roku 1601 wystawiono tu (na miejscu grodziska) kapliczkę renesansową jej poświęconą, którą zniszczyli Szwedzi w 1657 r. Następna kapliczka zbudowana dopiero w 1937 r. została zniszczona w czasie II wojny światowej. Na jej miejscu powstała obecna w 1985 roku.

Na terenie sanktuarium ustawiona jest grupa figur bł. Juty i postacie, które wywarły największy wpływ na jej życie - św. Elżbieta z Turyngii, św. Dominik, św. Franciszek i biskup chełmiński Heidenryk.

Bogusławki
25 km na płn. od Torunia

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. Jest 29. co do wielkości miejscowością gminy Chełmża.

Brąchnówko
20km na płn. od Torunia

W latach 1423 - 1424 został wymieniony majątek rycerski w prokuratorstwie bierzgłowskim

We wsi znajduje się zabytkowy zespół dworski z pałacem i parkiem z przewagą drzew bukowych. Pałac pochodzi z 2 poł. XIX w. Na przełomie XIX i XX w. należał do rodziny Czarlińskich. W 1994 roku został odrestaurowany. Obecnie (21.11.2009 r.) właścicielem budynku, w którym mieści się szkoła jest Gmina Chełmża.

Kapliczka od strony płn.-wsch. pałacu

Kapliczka od strony płn. pałacu

Dziemiony
26 km na płn. od Torunia

Miejscowość w średniowieczu przeszła na własność prokuratora papowskiego.

Na starych mapach z 70-tych lat XIX stulecia Dziemiony figurują pod nazwą nadaną mu przez pruskich zaborców Dreilinden, czyli Trzy Lipy. Z niegdyś dumnie szumiących trzech olbrzymich lip dziś pozostała tylko jedna. Miejscowe podanie głosi, że tutaj pochowano trzech napoleońskich żołnierzy, a na miejscu ich pochówku zasadzono trzy lipy.

Pomnik przyrody: Aleja Lipowa

Kapliczka przydrożna

Dźwierzno
28 km na płn. od Torunia

Wieś położona nad Jeziorem Dźwierzyńskim. Pierwotnie była to wieś królewska, a od 1617 r.do końca XVIII w. na leżała do benedyktynek. Na początku XIX w. została przejęta przez państwo pruskie.

Gotycki kościół pw Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny wzniesiono ok. roku 1300 przez Krzyżaków, którzy wydzielili wówczas tutejszą parafię z chełmżyńskiej. W czasie wojen szwedzkich uległ zniszczeniu, ale wkrótce został odbudowany. Jednonawowy kamienny kościół został przebudowany w XVII wieku, w 1864 roku dobudowano ceglaną wieżę. Barokowe wyposażenie wnętrza pochodzi z XVIII w.

Głuchowo
26 km na płn. od Torunia

Niegdyś dobra rycerskie. Nazwę wsi wyjaśnia Ks. Stanisław Kujot w następujący sposób: ... wieś Głuchowo pod Chełmżą, którą jeszcze r. 1257 oznaczono jako majątek głuchego Lutolda — Lutholdi surdi —, z czego się z czasem nazwa Głuchowo utarła... Miejscowość w średniowieczu (XIV wiek) przeszła na własność prokuratora papowskiego (z Papowa Biskupiego). We wsi znajduje się zabytkowy pałac Avenslebenów z połowy XIX w. z parkiem krajobrazowym i stawem.

Pałac	Kapliczka przydrożna

Stacja Kolejowa

Grodno
(Kolonia wsi Mirakowo)
21 km na płn. od Torunia

W Grodnie dokonano rewelacyjnego odkrycia archeologicznego na miarę "drugiego Biskupina". Przeprowadzone prace archeologiczne wskazują, że półwysep jeziora grodzieńskiego to pozostałość osiedla obronnego funkcjonującego w początkach epoki żelaza oraz w okresie średniowiecza.

Jezioro Grodno

Grzegorz
28 km na płn. od Torunia

Od 1398 do 1421 roku miejscowość stanowiła folwark Zakonu w konturstwie papowskim. W XVI wieku wieś przeszła na własność biskupa.

W 1950 r. w zaadaptowanym dworku powstał kościół pod wezwaniem Św. Andrzeja Boboli. Od 1958 r. przeprowadzono pierwsze remonty i rozbudowę kościoła. W okresie od 1988 do 1995 dokonano kapitalnego remontu. Rozebrano dach nad całym budynkiem i strop . Wymieniono więźbę dachową z drewnianej na metalową, a dach pokryto dachówką. Budynek otynkowano.

Grzywna
17 km na płn. od Torunia

Pierwsza wzmianka o Grzywnie, którą tworzyło najprawdopodobniej kilka krytych strzechą drewnianych domów oraz drewniany kościół, to wymienienie tej wsi 5 marca 1285 roku przez Gunzelina z Grzywny, który był świadkiem pomiaru wsi Morczyny.


Kościół z przełomu XIII i XIV w.	Szkoła Podstawowa

Stacja kolejowa Budynek najstarszej części pałacu Vorrayerów (rozebrany w 2010 r.)	Zabudowa murowana (w ruinie) Krzyż wotywny

Kapliczki przydrożne

Januszewo
30 km na płn. od Torunia

Jest najmniejszą miejscowością gminy Chełmża.

Kiełbasin
24 km na płn.-wch. od Torunia

Wieś wzmiankowana w 1415 roku. Ma układ placowy z kościołem jako punktem centralnym.

Kościół gotycki Narodzenia NMP z pierwszej połowy XIV w.

Figura na dziedzińcu plebanii

Figura przydrożna

Kończewice
22 km na płn. od Torunia

W późnym średniowieczu wieś należała do klucza papowskiego. W 1438 roku miejscowość oddawała czynsz na ręce prokuratora papowskiego (z Papowa Biskupiego). W Kończewicach znajduje się zabytkowy zespół pałacowy z XIX w.

Neogotycki pałac z XIX w.	Kapliczka przydrożna

Kuczwały
18 km na płn. od Torunia

Udokumentowane początki wsi sięgają lat 1400 i 1415.

Przy drodze

Mirakowo
18 km na płn. od Torunia

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1222 r. Została ona przekazana biskupowi pruskiemu Christianowi przez Konrada, księcia mazowieckiego. W czasach krzyżackich podlegała komturstwu papowskiemu. W roku 1424 istniał tu już folwark, którego właścicielem był Jan Rubyt. W XVI wieku wieś była własnością szlachecką, a w 1551 r. właścicielką była Magdalena Konopacka (wdowa po Jerzym, wojewodzie pomorskim). Kolejnym posiadaczem tutejszych dóbr był Achacy Konopacki. W 1729 r. właścicielem był Franciszek Czapski. Jednymi z kolejnych właścicieli była baronowa Wilhelmina von Wrangler (1868 r.), a następnie Apolinary Działowski (1881 r.). Ostatnim właścicielem majątku był Stanisław Działowski (również właściciel Gronowa), ostatni męski potomek Działowskich na Mirakowie.


XVIII-wieczny pałac z niewielkimi cechami secesyjnymi, który wybudował ród Mellinów. W otoczeniu niewielki park z początku XX wieku.	Nieczynna stacja kolejowa w stylu neoklasycystycznym. Pociągi relacji Brodnica - Chełmża kursowały od lipca 1894 r. do końca września 1999 r.

Kapliczki przydrożne

Morczyny
(Kolonia wsi Mirakowo)
19 km na płn. od Torunia


Przebudowany dwór z początku XX w.	Kapliczka przydrożna

Nawra
24 km na płn. od Torunia

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1248 r. W średniowieczu stanowiła własność rycerską, a od XVII w. znalazła się w posiadaniu rodu Kruszyńskich, by po 1865 r. przejść na rodzinę Sczanieckich. Po II wojnie św. folwark nie wrócił do właścicieli - przejęło go Państwowe Gospodarstwa Rolne.

Gotycki kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej zbudowany w XIV w. z kamienia polnego.	Klasycystyczna karczma z końca XVIII w. z ozdobnym portykiem. Klasycystyczny pałac zbudowany w latach 1798-1805 dla Konstantego Kruszyńskiego, przebudowany ok. 1870-80.

Gotycki kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej

Figury przydrożne

Nowa Chełmża
25 km na płn. od Torunia

Pluskowęsy
22 km na płn. od Torunia

Wieś Plawskewancz wymieniana była po raz pierwszy w 1348 r. jako wieś czynszowa w komturstwie papowskim.

Pałac eklektyczny, piętrowy, niegdyś należący do rodu Kalksteinów. Usytuowany pomiędzy trzema jeziorami na zachód od wsi i na południe od brzegu Jeziora Chełmżyńskiego. Wokół rozpościera się park krajobrazowy.

Skąpe
24 km na płn. od Torunia

W latach 70. XX wieku Skąpe z Dubielnem (gmina Papowo Biskupie) powiększyła się ze względu na zanik miejscowości Chrapice.


Dwór z początku XX w.	Dawna Szkoła Podstawowa

Sławkowo
15 km na płn. od Torunia

Pierwsze informacje o miejscowości pochodzą z 1390 r. Administracyjnie podlegała wtedy wójtowi krzyżackiemu w Lipienku. W 1405 r. Cezariusz Watzenrode z Torunia sprzedał swoją część Sławkowa Albrechtowi Rothe, patrycjuszowi toruńskiemu, po śmierci którego w 1421 r. własność przejął Szymon Falkenhayn. Wkrótce Sławkowo wróciło do rodu Watzenrode i w 1440 r. właścicielem części był Łukasz Watzenrode, ławnik staromiejski toruński, ojciec późniejszego biskupa Łukasza, wuja i opiekuna Mikołaja Kopernika. Od 1490 r. Sławkowo należało do burmistrza toruńskiego, Henryka Krugera. W 1697 r. majątek był własnością Dziewanowskich, a w 2. poł. XVII w. Marcelego Zielińskiego. Od 1838 r. do 1945 r. Sławkowo należało do niemieckiej rodziny von Windisch i von Kries.

Główna ulica w Sławkowie

Dwór z początku XIX w. został wzniesiony dla Baschy von Kreisa (w szczycie nad wejściem herb rodowy). Wokół park krajobrazowy z tegoż okresu.


Budynek szkoły	Kapliczka przydrożna

Chata Poniatówka

Zaudowania folwarczne

Świętosław
34 km. na płn. od Torunia

Zabudowa murowana	Kapliczka przydrożna

Witkowo
28 km. na płn. od Torunia

Pierwsza informacja o miejscowości pochodzi z 1402 r. Wieś stanowiła własność kapituły chełmińskiej.

W otoczeniu niewielkiego parku znajduje się dwór z początku XIX w.

Zajączkowo
32 km. na płn. od Torunia

Ruiny kościoła gotyckiego pw. Św. Jana Chrzciciela. Kościół w stylu gotyckim wzniesiono około 1300 r. - częściowo rozebrany w roku 1865. Z końcem XVI wieku został gruntownie odnowiony dzięki ówczesnemu właścicielowi Zajączkowa - Jana Konarskiego. W 1865 r. kościół sprzedano na cele rozbiórkowe. Część wyposażenia świątyni przeniesiono do kościoła w Dźwierznie. Na tablicy obok ruin przedstawiono wygląd kościółka z lat jego świetności.

Dworek (XIX-XX w.)

Budynek dawnej szkoły	Kapliczka przydrożna

Zalesie
21 km. na płn. od Torunia

Funkcja folwarczna wsi odnotowana jest w źródłach już na przełomie XIV i XV w.

Budynek dworski powstał na przełomie XIX -XX wieku, natomiast zachowana kolonia mieszkalna z interesującymi budynkami drewnianymi o pięknym detalu ciesielskim i snycerskim powstała w latach 1905-1913.

Chata dworska	Kapliczka przydrożna	Domek drewaniany

Zelgno
28 km. na płn. od Torunia

We wsi znajdują się pozostałości zabudowy z przełomu XIX i XX wieku: kuźni, mleczarni i szkoły oraz pastorówka z roku 1912.

Pastorówka	Kuźnia	Kapliczka przydrożna

Zelgno Bezdół
(Kolonia wsi Liznowo)
28 km. na płn. od Torunia