Stacja kolejowa z 1936 r.

   
   
   Wieś należy do najstarszych osad w okolicy. Świadczy o tym odkryte przez archeologów cmentarzysko pogańskie z grobami skrzynkowymi.

  W pierwszej połowie XIII w. Lubicz stanowił gród warowny książąt mazowieckich, później należał do krzyżackiego komturstwa toruńskiego; znajdował się tu warowny młyn (ok. 1292 r.) i folwark.

  Po wojnie trzynastoletniej przeszedł pod własność miasta Torunia, wchodząc w skład jego patrymonium jako duży miejski ośrodek przemysłowy, który największą rolę odgrywał w XVIII w. W Lubiczu działały wtedy: młyn zbożowy, tartak, kuźnia miedzi, folusz oraz papiernia.  

   W okresie zaborów wieś została podzielona - część prawobrzeżna znalazła się w zaborze pruskim, a część lewobrzeżna w zaborze rosyjskim. Stan taki utrzymywał się do 1919, gdy obie części wsi znalazły się w Polsce. Do dzisiaj wieś dzieli się na Lubicz Dolny (prawobrzeżny, siedziba władz gminy) i Lubicz Górny.

     Ze względu na odrębną historię, istnienie odrębnych sołectw, uznaje się, iż są dwie wsie. Obelżywie nazywa się mieszkańców Lubicza Górnego "bosymi antkami", natomiast Dolnego chwalebnie "śledziami" (ma to związek z lepszą sytuacją gospodarczą Lubicza Dolnego w przeszłości).

Zabytki w Lubiczu:

• cmentarz ewangelicki z nagrobkami z końca XIX - pocz. XX w. (w dużej części zniszczony)

• kaplica neogotycka z XIX w.

• kościół gotycki z pierwszej połowy XIV w. (nie istnieje - zburzony w latach 70. lub 80. XX w.)

• domy drewniane i murowane z końca XIX i pocz. XX w.; w Lubiczu Górnym

 

 
  Wieś założona przez osadników holenderskich w XVI w., część gruntów nadrzecznych należała do starostwa w Złotorii. W 1754 r. nastąpiła parcelacja wsi. Na mapie topograficznej z 1908 r. występuje we wsi cmentarz, karczma i szkoła.

  W 1926 r. protestanci zbudowali w Grabowcu kościół, który po 1945 r. przechodzi w ręce katolików - obecnie filialny, rzymsko-katolicki p.w. Chrystusa Króla, murowany z cegły, na kamiennej podmurówce z 1926 r.

 
Grębocin należy do najstarszych osad Ziemi Chełmińskiej. Po raz pierwszy wzmiankowany w tzw. dokumencie łowickim w 1222 r.

Jest jedynym z grodów darowanym w 1222 r. przez Konrada Mazowieckiego pruskiemu biskupowi misyjnemu Chrystianowi. Od XIII w., w czasach Zakonu Krzyżackiego Grębocin był wsią czynszową na prawie chełmińskim, należącą do komturstwa toruńskiego. W 1457 r. król Kazimierz Jagiellończyk nadaje folwark Grębocin i wieś pańszczyźnianą miastu Toruniowi, w którego posiadaniu znajduje się do 1820 r.

Folwark grębociński był samodzielnym majątkiem należącym do dóbr miejskich Torunia, przy którym istniała mała wieś. W latach 1772 - 93 Grębocin został włączony do zaboru rosyjskiego. W latach 1793 - 1807 Grębocin włączony został do zaboru pruskiego, a w latach 1807 - 1813  W roku 1813 został zdobyty przez wojska francuskie. Po 15.05.1815 r. Grębocin zostaje ponownie włączony do zaboru pruskiego, w którym pozostaje do 1919 r., wchodząc w skład utworzonego w 1818 r. powiatu toruńskiego. Zabudowa o wartości kulturowej pochodzi w większości z końca XIX w. i początku XX w. 

Najstarszym obiektem we wsi jest kościół pw. Św. Barbary, wzniesiony około 1300 roku w obrębie wsi Stary Grębocin.

Z 1754 r. pochodzi dwór znajdujący się na terenie dawnego folwarku, przy którym relikty okazałego niegdyś parku, z aleją na osi głównego wejścia oraz nieliczne budynki mieszkalne i gospodarcze, w miejscu dawnej wsi pańszczyźnianej, pochodzącej z końca XIX w. i początku XX wieku. 

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1412. W latach 1437-1438 wieś była własnością Zakonu Krzyżackiego, komturstwa toruńskiego.W 1466 r. dobra komturstwa przechodzą na własność Korony Polskiej. Wieś jest od tej pory w dyspozycji królów polskich jako dobra gracjalne (z ograniczonym prawem własności). Kazimierz Jagiellończyk zezwala w 1472 roku wojewodzie chełmińskiemu Gabrielowi Bażyńskiemu oddać wieś w zastaw za 400 grzywien - rajcy toruńskiemu Rackendorffowi, a w latach 1511-1517 wieś ma w zastawie rodzina Szczawińskich. W 1520 r. Zygmunt I nadaje wieś Gronowo miastu Toruń w zamian za zamek w Świeciu. W 1639 r. Król Władysław IV nadaje Gronowo burmistrzowi toruńskiemu Janowi Preussowi, po jego śmierci wieś wraca w posiadanie szlacheckich tenutariuszy. W latach 1920-1939 - właścicielem dóbr Gronowo i Gronówko był Książę Władysław Włodzimierz Puzyna.Zabytki w Gronowie:Pałac Wolffów z  trójkątnym podjazdem z 1918 r. W otoczeniu pałacu park krajobrazowy z przełomu XIX i XX w. z 23 gatunkami drzew (m.in. magnolie, klon srebrzysty).

Zabytki w Gronowie:

• Cmentarz rodowy z okrągła kaplicą - mauzoleum rodziny Wolffów z 1860 r.

• Gotycki kościół św. Mikołaja z 1. połowy XIV w. z późnorenesansową wieżą dostawioną w 1 połowie XVII w. Wzniesiony na cokole. Murowany z cegły o układzie gotyckim, z częściowym użyciem kamienia polnego z prezbiterium, ścianie zachodniej nawy i podmurówce wieży. Prostokątny, trójprzęsłowy korpus z węższym i niższym, prosto zamkniętym prezbiterium od wschodu, kwadratową, trójkondygnacyjną wieżą od zachodu, prostokątną zakrystią od północy przy narożniku wschodnim i kwadratową kruchtą boczną od południa.
  

• Dawny cmentarz katolicki z końca XIX w.

Kościół św. Mikołaja

Chata drewniana

 

  Była to w XVII i XVIII wieku wieś szlachecka, od 1772 przejściowo a od 1815 r. na stałe w granicach Prus. 1766 r. stanowiła własność Konstantego Bnińskiego, a od 1771 r. - własność Onufrego Ostrowskiego. W roku 1796 Fryderyk Wilhelm III - król pruski ofiarowuje kandydaturę na dobra Gronowo i Gronówko Wilhelmowi Chlebowskiemu - swemu adiutantowi. W tym też roku kandydaturę odkupuje Ignacy Piwnicki, podkomorzy pruski. a w 1798 r.  Samuel Fryderyk Wolff, który obejmuje dobra w 1831 r.  Dziedziczy po nim Artur von Wolff w 1861 r. Po 1920 roku Gronówko wraca do Polski, stanowi własność Księcia Władysława Włodzimierza Puzyny.

  Obecnie istniejące budynki pochodzą częściowo z 1 połowy XIX w. ( dwór i kuźnia) a częściowo z okresów późniejszych.

  Dwór w Gronówku otoczony był dużym kompleksem zabudowań gospodarczych, od wschodu i północy rozciąga się ( obecnie mocno zniszczony) park. W dworze od II wojny światowej nie prowadzono prac remontowych. Zmieniono też wygląd i funkcję budynków gospodarczych.

 

Znajduje się tutaj zabytkowy zespół dworski - dwór i park kasztanowców Dworek został  wzniesiony w końcu XVIII wieku z portykiem kolumnowym.

Wokół krajobrazowy park dworski o pow. 4,40 ha, założony również w końcu XVIII wieku. Zespół folwarczny składający się z: kuźni-warsztatu, wozowni - stajni murowanych z cegły z ok. XIX w., spichlerz - pompownia murowane z cegły z około  XIX w., obory, chlewni, stodoły, szopy i bramy parku.

Wieś wymieniana jest w dokumentach od 1265 r., kiedy mistrz krajowy Ludwik von Baldersheim nadaje wieś Janowi, prepozytowi z Kruszwicy oraz Wincemtemu, kapelanowi w Kruszwicy. Po ich śmierci wieś należy do Zakonu. Od roku 1382 właścicielem jest Łukasz Russe, mieszczanin toruński. W roku 1421 wieś nabywają od Klauka benedyktynki z Torunia dla szpitala św. Ducha w zamian za Dolne Brzeźno. Do wsi należał bór. W 1431 r. proboszcz klasztoru J. Tanneberg nadaje Mikołajowi synowi Stefana z Jungherren Műhle 1 łan opustoszały z łąką przy stawie. W roku 1570 Młyniec Pierwszy staje się własnością klasztoru benedyktynek w Toruniu. W 1609 r. Benedyktynki odstępują kapitule chełmińskiej obszerny plac nad Drwęcą (począwszy od Strugi Łąki do wsi od drogi publicznej). Kapituła zwoziła tu drzewo ze swoich dóbr a najwięcej z kurzętnickich i spuszczała je dalej Drwęcą do Wisły.

 Zabudowa murowana

 Budynek szkoły

 Kapliczka przydrożna

Świątynia jest wzniesiona na malowniczym, wysokim brzegu rzeki Drwęcy, w konstrukcji zrębowej, z wieżą. Prezbiterium zamknięto ścianą prostą, a nad zakrystią wznosi się pięterko z dawną lożą (kościół od 1773 do 1950 funkcjonował jako prywatna kaplica). Wyjątkowy na tych ziemiach jest zachowany jednolity rokokowy wystrój wnętrza o sarmackim charakterze pochodzący z czasów budowy kościoła.

Gotycki kościół wybudowany z kamienia polnego i częściowo z cegły z przełomu XIII/XIV wieku. Od 1565 r. do 1945 r. był kościołem protestanckim. Obecnie rzymsko- katolicki parafialny p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego. Wewnątrz manierystyczne i barokowe wyposażenie (ołtarz, ambona i balustrada chóru muzycznego o dekoracji malarskiej), gotycka chrzcielnica z XIV.Na dziedzińcu, neogotycka dzwonnica wolnostojąca z XIX/XX w. z dzwonem z 1545 roku.

 Historia wsi sięga roku 1414.

W 1428 roku stanowiła własność Zakonu . W latach 1437-1438 wieś należała do komturstwa toruńskiego. Liczyła 34 łany chłopskie z czego 30 łanów osiadłych. 
W latach 1458-1520 była własnością królewską oddaną w zastaw mieszczanom toruńskim. Następnie Król Zygmunt I nadaje wieś wraz z innymi miastu Toruniowi w zamian za zamek w Świeciu. 

Wieś leży na starym szlaku prowadzącym do Torunia przez Osiek nad Wisłą, Dobrzyń nad Wisłą do Płocka.

Dwie główne ulice, Pomorska i Toruńska, tworzą średniowieczną formę widlicy, wzdłuż której powstały najpierw drewniane chaty pod strzechą, później murowane, coraz częściej kryte gontem lub dachówką, kalenicowo usytuowane do swych ulic.

Wieś Złotoria pojawia się w dokumentach już w XIII wieku, jako posiadłość biskupów kujawskich. Za taką uznaje ją akt mistrza ziemskiego Hermana Balka z roku 1230.

 W okresie, gdy Złotoria należała do Zakonu, dokonał się jej podział na dwie części. Władze komturstwa toruńskiego oddzieliły część Złotorii umiejscowionej na prawym brzegu Drwęcy, która odtąd nosiła nazwę Klasztorka, później przemianowaną na Kaszczorek.

Zabytki w Złotorii:

• ruiny zamku Kazimierza Wielkiego zbudowanego około połowy XIV wieku, położone przy ujściu Drwęcy do Wisły. W 1391 zamek oddany w zastaw Krzyżakom, zwrócony Polsce w 1405, w 1409 zniszczony przez Krzyżaków

• kościół neogotycki św. Wojciecha z 1904, z barokowym wyposażeniem wnętrza, częściowo pochodzącym z rozebranego kościoła dominikanów w Toruniu

• domy wiejskie z XIX w. (murowane z cegły i drewniane konstrukcji wieńcowej)

• drewniany most z końca XIX wieku

• fragmenty kordonu granicznego carsko-pruskiego

• szachulcowy budynek Dyrekcji Zarządu Dróg Wodnych z XIX w.

 Budynek byłej szkoły ewangelickiej z poł. XIX wieku. Obecnie - biblioteka szkolna i publiczna.

 W jednym z trzech budynków obecnej szkoły podstawowej mieściła się w XIX wieku dyrekcja Zarządu Dróg Wodnych jednego ze stopni na Wiśle.